Carroll i Gdańsk - ciąg dalszy

Kontynuując wątki z mojego ostatniego wpisu, czas na post o ostatnich zapiskach Dodgsona i Liddona z Gdańska.

23 lipca 1867 - wtorek

Z dziennika Dodgsona:

Przechadzaliśmy się i kupiliśmy kilka fotografii, a o 11:39 wyjechaliśmy do Königsberg [Królewiec; obecnie Kaliningrad - H.S.]. Po drodzę natknęliśmy się na największy przykład "Majestatu Sprawiedliwości" jaki kiedykolwiek widziałem. Mały chłopiec był prowadzony do sędziego, lub do aresztu (prawdopodobnie za kieszonkostwo). Wykonanie tego zadania było powierzone dwóm żołnierzom w pełnym umundurowaniu, którzy szli uroczyście, jeden z przodu przed biednym małym łobuzem, a inny z tyłu, z ustawionymi bagnetami, oczywiście, na wypadek użycia, gdyby próbował uciec.

Krajobraz między Danzig a Königsberg [Gdańskiem a Królewcem] jest bardzo nieciekawy. Minęliśmy dworek niedaleko Danzig, z gniazdem na dachu, zamieszkanym przez jakieś duże, długonogie ptaki - żurawie, jak przypuszczam, jak mówią niemieckie książki dla dzieci budują gniazda na dachach i wypełniają ważny moralny obowiązek porywania niegrzecznych dzieci.

Z dziennika Liddona:

Dantzig [sic]: Englisches Haus - Königsberg. Przed opuszczeniem Dantzig po śniadaniu zobaczyliśmy wnętrze Rathhaus [sic] [Ratusza - H.S.] i dwa kościoły z zewnątrz - Św. Gigha [?] i Św. Brygidy. Opuściliśmy Dantzig o 11:35. Jedliśmy obiad w Dirschau [Tczew]. 

Tu właściwie kończą się pomorskie podróże Dodgsona i Liddona.  Odkrywanie tych fragmentów było dla mnie niezwykłym zajęciem. Sądzę, że takie historyczne ciekawostki z ich wizyty w miastach leżących obecnie w granicach Polski mogłyby stać się bardziej znane. 

Nie sprecyzowano, jakie zdjęcia zakupili w Gdańsku; Dodgson jednak przez wiele lat interesował się fotografią, która rozwiajała się za jego życia. Sam robił zdjęcia i kolekcjonował te wykonane przez innych artystów. 

Z początku miałam nadzieję, że Lewis Carroll zobaczył polskie bociany, ale jak wczytałam się, okazało się, że chodzi o żurawie :) Czy istnieje jednak możliwość, że pomylił żurawie z bocianami? Tego się pewnie nie dowiemy, ale sama świadomość, że odwiedził te tereny jest nową i facynującą myślą!

Gdański Ratusz; fotografie autorki bloga z grudnia 2019:

Ciekawy akcentem w Gdańsku jest posąg Merkurego, widoczny na pierwszym ze zdjęć Ratusza.

Dlaczego zwracam na niego uwagę? Zastanawiam się, czy Carroll patrząc na tę rzeźbę mógł pomyśleć o jej niezwykłym podobieństwie  z posągiem, który bardzo dobrze znał. 

Autor zdjęcia: phaatfreemiguel / timberwolf studios (Flickr)

Merkury wieńczący fontannę znajduję się na dziedzińcu o nazwie Tom Quad w oksfordzkim Christ Church College - w budynkach wokół tego punkty mieszkali Dodgson, a także dziekan Henry George Liddell z dziećmi (wśród nich była Alice Liddell) i żoną. 

Posąg z Gdańska nie posiada kaduceusza; być może zaginął. 

Taki "łącznik" tych dwóch miast jest zdecydowanie magicznym akcentem :)

H.S.

Źródła:
Dziennik Liddona z podróży / The Russian journal--II : a record kept by Henry Parry Liddon of a tour taken with C. L. Dodgson in the summer of 1867, H. P. Liddon, M. N. Cohen, Lewis Carroll Society of North America, New York 1979 -

https://archive.org/details/russianjournalii00lidd

[strony 8-9 dziennika, w całym PDF-ie są to strony 35-36 - wystarczy jednak wyszukać w wyszukiwarce nad stronami hasło "Danzig"]

* uwaga - książka dostępna dla osób, które mogą ją "wypożyczyć" posiadając konto na Archive.org (darmowe)

Dziennik Dodgsona - tym razem odnaleziony w Google Books:
The Russian Journal: And Other Selections from the Works of Lewis Carroll [pseud.], Lewis Carroll,  E.P. Dutton & Company, Incorporated, 1935 - 252 -

https://books.google.pl/books?redir_esc=y&hl=pl&id=d6IEAQAAIAAJ&focus=searchwithinvolume&q=23+july

* uwaga - widoczne są tylko niewielkie fragmenty, więcej można podejrzeć wyszukując różne słowa w wyszukiwarce po lewej stronie; zawsze jest to jednak ograniczony widok książki

Fotografia Merkurego z Oksfordu / phaatfreemiguel / timberwolfstudios - https://www.flickr.com/photos/timberwolfstudios/4550903248/

Co robił Lewis Carroll w Gdańsku?

Dzisiaj, 22 lipca, mijają dokładnie 153 lata od dnia, który na zwiedzaniu Gdańska spędził Lewis Carroll, a dokładnie - Charles Lutwidge Dodgson.
Nie mogłam nigdzie znaleźć PDF-u w języku angielskim jego dziennika z podróży do Rosji, w trakcie której zatrzymał się w tym mieście. Właściwie, natrafiłam na pewien plik będący jego dziennikiem, ale... To tłumaczenie na portugalski. Nie znam tego języka, więc będę się opierać na jego fragmentach przetłumaczonych online na angielski.
Dopełnieniem tego postu, materiałem, jaki odkryłam znacznie wcześniej, jest relacja napisana przez jego towarzysza podróży, H. P. Liddona. Wersję wydaną przez Lewis Carroll Society of North America mogłam na szczęście znaleźć na portalu Archive.org.

22 lipca 1867 - poniedziałek

Najważniejsza dla mnie informacja - dzięki zapiskom Liddona mogłam zlokalizować miejsce, gdzie się zatrzymali. 

Hotel Englishces Haus in the Langgasse, very near the Rathaus.

Hotel Englishes Haus [Dom Angielski] przy Langgasse [Ulica Długa], bardzo blisko Ratusza.

Englishes Haus to niemiecka nazwa Domu Angielskiego, obszernej gdańskiej kamienicy. Mieści się jednak nie przy ul. Długiej, a przy ul. Chlebnickiej, której niemiecka nazwa to Brotbänkengasse. Sądzę, że Liddon pomylił się z nazwą ulicy, natomiast trudno mieć wątpliwości co do miejsca noclegu wymienionego w dzienniku. Gedanopedia wspomina jednak, że w 1832 roku doszło do połączenia Domu Angielskiego z kamienicą przy obecnym Długim Targu 30.  Budynki tworzyły razem zespół hotelowy, w którym do dyspozycji gości było 18 pokoi. 

... the whole house is 400 years old.

... cały dom ma 400 lat.

Dom Angielski powstał w XVI wieku, więc w XIX wieku miał jedynie 300 lat; trudno powiedzieć, skąd Liddon czerpał informacje, ale raczej chciał zaznaczyć wiek renesansowego budynku. W tym samym zdaniu pada też uwaga (prawdziwa), że przebywali tam angielscy kupcy. Od tego wzięła się zapewne nazwa domu (zobacz tutaj).

***

Budynek istnieje nadal! Niestety, został zburzony w wyniku działań zbrojnych, ale obecnie można podziwiać go po rekonstrukcji. Współcześnie w Domu Angielskim znajduje się siedziba Wydziału Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku. 

Poniższe zdjęcia zostały wykonane przez autorkę bloga i pochodzą z grudnia 2019:

front Domu Angielskiego

tylna strona budynku

Co z kolei zapisał Dodgson / Carroll?

Resztę dnia spędziliśmy odwiedzając Dom-Kirche [Bazylika NMP] i odkrywając to fantastyczne i interesujące stare miasto. [podkreślenie - H.S.] Ulice są wąskie i kręte, domy bardzo wysokie i niemal jednolicie zwieńczone wyrafinowanymi frontonami, pełnymi dziwnych łuków i zygzaków. (...) Spędziliśmy trzy godziny w kościele i kolejną na szczycie wieży - 328 stóp i 10 cali wysokości - co daje wspaniały widok na stare miasto, zawiłości Motławy i Wisły, tak jak i na wielki obszar Bałtyku.

Wspomnienie o wieży znajdujemy także w dzienniku Liddona.

Wysokość Wieży to 328 stóp. Platforma między 2 dachami dała nam niesamowity widok na całą zatokę Gdańska [nazwa w tekście - Dantzig  -H.S.], która była pełna parowców i mniejszych statków, tak jak i cały niższy bieg Wisły (Weischel)....

W tym fragmencie obecna jest angielska nazwa rzeki - Vistula, a w nawiasie dodana niemiecka. Podałam też oryginalny zapis "(...) 2 dachami (...)" - w dzienniku po angielsku także zapisano to z użyciem cyfry.

Schodząc z punktu widokowego Liddon poczuł się bardzo zmęczony, później doświadczył bólu głowy. Jak zapisał, po obiedzie poczuł się lepiej i wyruszył na spacer wzdłuż Motławy (Motlau). 

W hotelu była zielona papuga na drążku. Nazywaliśmy ją "Ładny Poll", ale jedynie kładła głowę na obręczy* i patrzyła dumając, w ogóle nam nie odpowiadając. Służący nadszedł, żeby nam powiedzieć o powodzie jej milczenia: "Er spricht nicht English nicht Deutsch" [Nie mówi ani po angielsku, ani po niemiecku]. Wydawało się pechowe, że mówiła tylko po Meksykańsku! [sic - "Mexican"] Nie znając żadnego słowa w tym języku, mogliśmy tylko tego żałować. 

Epizod o papudze zanotował Dodgson, wspomniałam o nim w tym poście.

W części wpisu poświęconej bazylice, Carroll napisał także o tym, że zobaczył w świątyni tryptyk Sąd Ostateczny Hansa Memlinga.

(źródło grafiki)

Pisarz i matematyk nazwał go jednym z największych cudów, jakie mógł podziwiać. 

Z pewnością zawiera setki postaci i praktycznie wszystkie twarze są namalowane tak dokładnie jak gdyby były miniaturowymi portretami - niektóre ze złych duchów udowadniają niepowstrzymaną wyobraźnię artysty... Ale są zbyt groteskowe, żeby wzbudzać lęk. 

***

Na razie sądzę, że ten blok ma niewielkie zasięgi, ale jestem pewna, że jako pierwsza osoba piszę szerzej o wizycie Lewisa Carrolla w Gdańsku. Przynajmniej nie znalazłam innego polskiego tekstu, który zawiera więcej szczegółów o tym dniu, chociaż natknęłam się kilka razy na polskie wzmianki o jego obecności w tym mieście. 

Dowiadując się o połączeniu Domu Angielskiego z kamienicą przy Długim Targu nie wiem, z której strony było wejście główne. Podejrzewam, że mogło być tam, gdzie wejście do Domu Angielskiego. W przyszłości planuję jednak próbę odnalezienia drugiej strony ówczesnego zespołu hotelowego.

Postaram się jeszcze napisać krótki post na 23 lipca, dzień, kiedy opuścili Gdańsk - wtedy też pojawiają się pewne wzmianki o mieście. 

Fotografia H. P. Liddona wykonana przez Dodgsona w czerwcu 1867 r.

Fotografia Dodgsona z marca 1863 r. (autor - O. G. Rejlander)

Podróż przez Europę do Rosji była jedyną zagraniczną podróżą Dodgsona. Miała miejsce dwa lata po wydaniu Przygód Alicji w Krainie Czarów, a cztery lata przed ukazaniem się jej kontynuacji - Po drugiej stronie lustra. Nie ma żadnych przesłanek dotyczących jakiejkolwiek inspiracji Gdańskiem w jego późniejszej twórczości. Gdyby istniał jakiś znak takiej teorii, na pewno byłby bardzo cenny dla badaczy jego książek i dla mieszkańców Gdańska. Tymczasem warto się zadowolić tym, że Danzig / Gdańsk był według niego pięknym miejscem.

H.S.

Źródła:

ASP w Gdańsku - Dom Angielski - http://zbrojowniasztuki.pl/alma-mater/siedziby-uczelni/budynki-asp/dom-angielski,1172 (dostęp: 20.07.2020)

Dziennik Liddona z podróży / The Russian journal--II : a record kept by Henry Parry Liddon of a tour taken with C. L. Dodgson in the summer of 1867, H. P. Liddon, M. N. Cohen, Lewis Carroll Society of North America, New York 1979 -
https://archive.org/details/russianjournalii00lidd
[strony 8-9 dziennika, w całym PDF-ie są to strony 35-36 - wystarczy jednak wyszukać w wyszukiwarce nad stronami hasło "Danzig"]
* uwaga - książka dostępna dla osób, które mogą ją "wypożyczyć" posiadając konto na Archive.org (darmowe)

Dziennik Dodgsona z podróżu (PDF w języku portugalskim!) - https://docero.com.br/doc/sn15 [strona 8 w PDF] *uwaga - to plik do pobrania, na stronie internetowej widoczny jedynie fragment

Gedanopedia - Dom Angielski - https://www.gedanopedia.pl/gdansk/?title=DOM_ANGIELSKI (dostęp: 20.07.2020)

Mark Davies, Lewis Carroll's adventures in Russia, dostępne na: https://www.the-tls.co.uk/articles/lewis-carrolls-adventures-russia/ (dostęp: 21.07.2020)

Hatteria Strange, Dodgson w Polsce?! - https://w-krainie-czarow-i-slow.blogspot.com/2018/08/dodgson-w-polsce.html (dostęp: 21.07.2020)

Muzeum Narodowe w Gdańsku - Tryptyk - http://www.mng.gda.pl/tryptyk/ (dostęp: 21.07.2020)

Twitter  Lewis Carroll 1867 (@CarrollinRussia) - https://twitter.com/CarrollinRussia

4 lipca

Dzień wyjątkowy dla każdego fana powieści Carrolla - zupełny przypadek sprawił, że tego dnia, w 1862 roku została stworzona historia, która rozwinęła się w książkę „Alicja w Krainie Czarów”. Bez niej nie byłoby także „Po drugiej stronie lustra”. 

Mnóstwo języków, na które przetłumaczono książkę; setki, jeśli nie tysiące ilustratorów; miliony czytelników - taki jest dzisiaj skutek. 

Każdy fan ma zapewnię swoją własną historię związaną z tymi książkami. Zapewne w każdym wypadku wspólny jest zachwyt i fascynacja tymi światami. Kiedy pierwszy raz przeczytałam wydanie wypożyczone ze szkolnej biblioteki - dwie części w jednym tomie, tłumaczenie Słomczyńskiego - od razu się zakochałam. 

Pamiętam mgliście, że nawet uwielbiając film Disneya, który obejrzałam na VHS w dzieciństwie miałam przeczucie, że to nie jest oryginalna historia, bo treść książek musi się różnić. 

„Pantha rei” miał powiedzieć Heraklit. Ktokolwiek odwiedzi Oksford nie znajdzie tej samej rzeki, po której płynęli w 1862 roku Dodgson, Duckworth i siostry Liddell. Mimo to warto odwiedzić to miejsce; ja należę do osób, które jeszcze nigdy nie przekroczyły brytyjskiej granicy. Poza obleganymi miejscami (Oksford też do nich należy), to powiązanie z tymi postaciami jest dla mnie głównym powodem do podróży. 

Będę mogła mijać nowe i stare budynki, miejsca, gdzie mogli rozmawiać albo przechodzić; można sobie tylko wyobrazić, o czym mogli rozmawiać. Każdy fan „Alicji” przypomina sobie w takich chwilach, że ludzie, którzy odeszli nadal żyją w swoich dziełach - jak Lewis Carroll. 

Widziałam w internecie kolaże różnych kadrów z filmów i książek z podpisami w stylu „niektóre historie zostają z nami na zawsze”. 

Ta jest właśnie moja. 

Świętowanie po drugiej stronie ekranu

Co roku, 4 lipca lub w okolicach tego dnia, w Oksfordzie, organizowany jest Alice's Day - Dzień Alicji. Ta impreza upamiętnia oczywiście 4 lipca 1862 roku, uznawany za początek historii, którą Lewis Carroll przekształcił w książkę zwaną popularnie Alicją w Krainie Czarów. 

Tym razem z powodu pandemii koronawirusa nie odbędą się żadne wydarzenia w plenerze. Świętowanie przeniosło się jednak do sfery online.

The Story Museum opublikowało oficjalny post na temat wirtualnych obchodów. W tym roku Alice's Day będzie także kolejną okazją do wspomnienia 200. rocznicy urodzin sir Johna Tenniela - ilustratora obu książek Carrolla. 

Na Facebooku TSM zorganizuje live'a ze wspólnym rysowaniem, na którym będziemy mogli zobaczyć Chrisa Riddella w rozmowie z Nicolette Jones.

Riddell jest brytyjskim ilustratorem; stworzył m.in. ilustrację do przygód Alicji z wydawnictwa Macmillan. To ten sam wydawca, który stoi za oryginalnymi egzemplarzami z lat 60. XIX wieku!

© The Story Museum

O wydaniu więcej można przeczytać tutaj. Jakie to zabawne, że jego nazwisko brzmi podobnie do nazwiska "prawdziwej" Alicji (Riddell - Liddell), a jednocześnie ma w sobie coś z zagadki (ang. riddle - zagadka, np. zagadka Kapelusznika o gawronie i sekretarzyku).

Co jeszcze proponuje na ten dzień TSM?

#PICTURETHIS CHALLENGE

Wyzwanie polegające na odtworzeniu scen z Przygód Alicji w Krainie Czarów lub Po drugiej stronie lustra w domu. Opublikowane zdjęcia należy oznaczać hashtagami #alicesday i #picturethis. Nie ma ograniczeń - zdjęcia ze specjalnymi kostiumami, jednej lub kilku osób, kreatywność nie powinna mieć granic!

Drugim wyzwaniem jest przygotowanie podiweczorku, ale tylko ze składników dostępnych z drzew lub roślin; z tym związane są hashtagi #AliceatOBG oraz #alicesday. Za tą akcją stoi Oxford Botanic Garden and Arboretum (Oksfordzkie Ogrody Botaniczne i Arboretum).

Informacje zaczerpnęłam z plików PDF dostępnych w pierwszym linku.

Źródła:

The Story Museum / Alice's Day July 2020 - https://www.storymuseum.org.uk/about-us/alices-day-1

Facebook The Story Museum - https://www.facebook.com/TheStoryMuseum/

Wydanie z ilustracjami Chrisa Riddella: https://www.panmacmillan.com/authors/lewis-carroll/alice-s-adventures-in-wonderland/9781529002461